autor: Mikołaj Chełkowski
ilustracje: Gosia Mąkosa
Behawioryzm i behawior zaprawiony zoopsychologią, podlany psychologiem behawioralnym a do tego zasmażka z etologii.
Jak się w tym koktajlu połapać? Sięgnijmy do słowników języka polskiego:
I. Behawior [czytaj: behawior albo bihewior] w biologii: zachowanie się;
1. ogół reakcji lub każda uzewnętrzniająca się reakcja zwierzęcia;
2. sposób odpowiadania człowieka na bodźce zewnętrzne
II. Behawioryzm [wym. bihewioryzm, behawioryzm]
1. «kierunek w psychologii XX w. głoszący, że przedmiotem badań psychologicznych może być tylko dostrzegalne zachowanie się ludzi i zwierząt»
4. Behawioryzm wg Encyklopedii PWN: [ang. behaviour ‘zachowanie się’], kierunek w psychologii, który powstał na początku XX w. i stanowił aż do połowy lat 70. jeden z podstawowych paradygmatów tzw. psychologii akademickiej; zwanej też teorią zachowania, teorią bodźca–reakcji lub teorią s–r (ang. stimulus–reaction).
III. Zoopsychologia, psychologia zwierząt (zoo- + psychologia – gr. psyché – dusza i lógos – nauka) – dziedzina zoologii lub psychologii zajmująca się badaniem reakcji zmysłowych i instynktownych zachowań zwierząt, ich źródeł i mechanizmów. Jest ściśle związana z zoologią, etologią opisową i socjologią zwierząt. Obecnie jest często wypierana przez etologię.
IV. Etologia (gr. ήθος – obyczaj):
a. Dziedzina zoologii, zajmująca się szeroko pojętymi badaniami zachowań zwierząt, zarówno dziedziczonych jak i nabytych, ich aspektem przystosowawczym, rozwojem osobniczym, orientacją przestrzenną, zachowaniami społecznymi.
b. Nauka o zachowaniu się zwierząt.
Najczęściej używa się zamiennie pojęć behawioryzm i behawior co w obszerny sposób skomentowali Agata Kokocińska i Tadeusz Kaleta w artykule “Behawioryzm i behawior- myśl filozoficzna i badania przyrodnicze”. Polecamy wnikliwe zapoznanie się z w/w artykułem bo warto – [KLIK]
Jako zachętę zamieszczam jego streszczenie (abstrakt):
Behawior i behawioryzm to pojęcia często używane zamiennie, co jest błędem. Celem niniejszego artykułu jest szczegółowe wyjaśnienie obydwu pojęć oraz wskazanie związku między nimi. Zarówno pojęcie “behawior”, jak i “behawioryzm” odnoszą się do zachowania. Behawior jest złożonym systemem zachowań zwierzęcia w odpowiedzi na sygnały docierające ze środowiska zewnętrznego lub z wnętrza organizmu, zaś behawioryzm odnosi się do bardzo silnie rozwiniętego kierunku w psychologii, opierającego się na przyczynowo- skutkowej obserwacji zachowania ograniczającej się do eksperymentalnej i obiektywnie mierzalnej analizy. Wyróżniamy behawioryzm metodologiczny (Watsona) oraz radykalny (Skinnera), a także behawioryzm filozoficzny, określany także mianem logicznego. Nauka zajmująca się behawiorem to etologia. Opisuje ona różne formy zachowań, zarówno tych wrodzonych jak i nabytych, poprzez obserwację przede wszystkim w warunkach naturalnych, ale i eksperymentalnych. Behawior możemy podzielić na: stereotypowy (wrodzony), instynktowy (motywowany) oraz nabyty.
